A Lourenzá do novo século





“O progreso e o desenvolvemento son imposibles se un segue a facer as cousas tal e como sempre as fixo” Wayne Dyer

“Se a información e o coñecemento son centrais para a democracia, son condicións para o desenvolvemento” Kofi Annan

viernes, 14 de mayo de 2010

¿Encaixa Lourenzá dentro do Plan Estratéxico de Galicia?

O Plan Estratéxico 2010-2014-Galicia 2020 persigue un novo modelo de crecemento sostible, que permita crear emprego e aumente a cohesión social, económica e territorial, priorizando as súas actuacións e compromisos de gasto cara a Economía do Coñecemento, a Dinamización Económica e a Sostibilidade. Como factores de competitividade a Xunta recoñece as infraestruturas, a I+D+i, as TIC, o capital humano, o desenvolvemento humano e benestar, a internacionalización e unha Administración pública moderna.

O plan asume tres prioridades: un crecemento intelixente, avanzando nun modelo económico de desenvolvemento baseado no coñecemento e na innovación; un crecemento sostible, reforzando o progreso dunha economía que faga un uso máis eficaz dos recursos, máis verde e competitiva; e un crecemento integrador, que permita un sistema socioeconómico cohesionado.

Respecto á Economía do Coñecemento, trátase de construír unha sociedade competitiva baseada na investigación e o desenvolvemento empresarial como garantía de coñecemento e promover a aplicación e o emprego xeral das TIC.

Se ben o Plan Estratéxico destaca por máis aspectos, os salientados bastan para facernos unha idea do que se quere que sexa Galicia no 2020; sen embargo, cabería reflexionar sobre a posibilidade de cumprir os obxectivos propostos e, máis importante aínda, se eses van chegar de xeito homoxéneo a toda a sociedade.

É posible que Lourenzá teña futuro, tal e como vimos na entrada anterior, pero está moi lonxe de dar o perfil que se propón no plan; neste senso, sería recomendable o traballo de formación social no que ás TICs se refire, así como na importancia e oportunidade que supón estar integrado na sociedade do coñecemento. Proba da necesidade que existe no ámbito anterior é a escasa participación e interese que esta ferramenta suscitou nos actores laurentinos como espazo de encontro e diálogo.

miércoles, 5 de mayo de 2010

Lourenzá a 20 anos vista

Cando se pensa nas posibilidades de evolución, neste caso dun espacio, caben tres escenarios: un que poderíamos denominar “tendencial” –na liña actual dos indicadores-, outro “optimista” e, finalmente, un “pesimista”, ante isto, a pregunta é a seguinte: ¿Cal dos tres ten máis posibilidades de darse en Lourenzá nunha perspectiva de 20 anos?

Se observamos a evolución dos indicadores, fundamentalmente demográficos, situándonos nun escenario tendencial, posiblemente o resultado nos levase a unha visión máis pesimista, posto que o envellecemento é un importante condicionante para o futuro; aínda así, se ben é certo que existen debilidades que poden supeditar o que Lourenzá vai ser dentro de 20 anos, persoalmente non creo que para aquel entón sexa un municipio en decadencia, todo o contrario, posto que goza de características particulares que o fan máis dinámico que moitos concellos rurais da Mariña.

Augurar o que o 2030 lle deparará a Lourenzá no contexto de incerteza global que se está a vivir presenta gran dificultade; sen embargo, o crecemento das vilas máis importantes da comarca facilita o asentamento de xoves que viven no rural e traballan nos servizos destas cabeceiras municipais máis emerxentes. A isto hai que engadirlle que, dentro de 20 anos, a poboación envellecida que se dedica ó sector primario estará xubilada, o que seguramente leve a unha concentración das explotacións, derivando nun menor peso do emprego primario, pero seguramente cunha similar produtividade.

Na miña opinión, a localización do concello de Lourenzá é unha peza chave para a súa evolución; neste senso, dispón de factores que lle permiten conxugar a tendencia á terciarización co cada vez maior interese polas características da vida no rural. Tendo en conta todo o anterior, só resta dicir que, se ben a curto prazo é previsible un escenario tendencial-pesimista, a un medio-longo prazo posiblemente haxa indicios que permitan pensar nun escenario máis alentador ou positivo, pero namentres non pase o tempo ningunha hipótese será validada.

martes, 13 de abril de 2010

Don Ángel Hermida: historia dunha fábrica de mobles

Mobles Hermida é unha das dez primeiras fábricas de mobles para o fogar da Península Ibérica e a primeira industria do concello de Lourenzá. Don Ángel Hermida Seivane, fillo predilecto da Vila, é un exemplo de emprendedor local que soubo ver as oportunidades e, sobre todo aproveitalas.
Fillo de ebanista, en 1955 faise cargo do taller que seu pai fundara alá polo 1915, pero percibe a oportunidade de ampliar e mecanizar o seu negocio coa finalidade de fabricar unha ampla gama de mobles para tendas, deixando atrás a elaboración de pezas soltas para clientes (cadeiras, mesas, camas...); deste xeito, decide dar o salto.
Pódese dicir que a ruptura entre o “artesanal” e o industrial se da a raíz da súa asistencia á feira do moble de Hannover no 1965, onde descubre o xeito de desenvolver o seu proxecto; dende entón, foi medrando ata a actualidade, pois recentemente acábanse de construír as novas instalacións da fábrica, que contan con 20.000m2 cubertos e 60.000m2 de parcela, así coma coa maquinaria e tecnoloxía máis punteira do sector.
Mobles Hermida da traballo directo a 240 persoas, tendo un profundo caracter familiar, primeiro porque Don Ángel Hermida conta na súa empresa co traballo de fillos e fillos políticos e, segundo, porque emprega a varias xeracións de familias laurentinas.
Aínda que nun principio non se centrou no mercado nacional, agora este é o seu máximo referente, traballa á demanda para tendas de todo o país e conta con outra planta de fabricación en Ourense.
Na distendida conversa que puiden manter con el non me desvelou o segredo do seu éxito, pero a inquietude, o espírito de superación, a ansia e o traballo, así como o feito de desenvolver a súa actividade na súa terra e entre a súa xente poden ser “culpables” da posición que Mobles Hermida ten dentro do panorama español.

viernes, 12 de marzo de 2010

A secuencia histórica da Revolución da Tecnoloxía da Información en A sociedade rede de Manuel Castells

Cando falamos da historia da Revolución Tecnolóxica da información, hai que ter en conta que, dado a aceleración do seu ritmo, calquera relato ao respecto queda obsoleto de inmediato.

Apesares de que hai precedentes antes do 1940, os principais avances tecnolóxicos datan da Segunda Guerra Mundial e do período subseguinte. Desta época son o primeiro ordenador programable e o transistor, verdadeiro núcleo da revolución tecnolóxica da información no século XX, aínda que a súa difusión de xeito amplo non terá lugar ata a década dos setenta.

As etapas históricas das tecnoloxías, baseadas na electrónica, divídense en tres campos: a microelectrónica, os ordenadores e as telecomunicacións. Se repasamos as datas e os avances concretos, pódese dicir que a orixe de todo está na invención do transistor no 1947 Un paso decisivo na microelectrónica deuse co circuíto integrado no 1957, pero a difusión da mesma de xeito xeneralizado daríase no 1971 co microprocesador.

Os ordenadores aparecen no 1946, pero a primeira versión comercial non chegaría ata 1951 A aparición do microprocesador no 1971 cambiará o mundo, xa que dará lugar ao ordenador persoal, ao que seguiría o xurdimento do software. Dende a década dos oitenta os microordenadores actúan en rede, o que cambiou o sistema tecnolóxico e as súas interaccións sociais e organizativas; por outra banda, as telecomunicacións tamén sufriron a revolución derivada da combinación das tecnoloxías de “nodos” e dos novos enlaces. Ademais, os avances na optoelectrónica e na tecnoloxía da transmisión de paquetes dixitais ampliaron a capacidade das liñas de transmisión, converténdose na base para Internet.

A universalidade da linguaxe dixital e a lóxica reticular do sistema de comunicación crearon as condicións tecnolóxicas para unha comunicación horizontal, global; de tal xeito que a primeira rede de ordenadores comezou as comunicacións no 1969, pero a rede de redes non aparecería ata a décadas dos oitenta. Inicialmente de carácter público, Internet privatizaríase no 1995, o que lle outorgaba unha clara independencia.

Outros avances decisivos foron, por exemplo a comunicación por correo electrónico, a invención do modem (1978), o primeiro navegador fiable (1994), a transmisión de datos vía teléfono móbil (1997), o desenvolvemento da enxeñería xenética a partir dos anos noventa, etc.

Finalmente, cabe salientar que a revolución tecnolóxica dos anos setenta atendeu aos avances das dúas décadas anteriores e baixo a influencia de determinados factores institucionais, económicos e culturais, polo que non xurde dunha demanda preestablecida. A súa indución foi tecnolóxica, non social.

Links relacionados
Sobre a importancia de internet na educación:
http://www.solociencia.com/informatica/influencia-internet-sociedad-actual-educacion.htm
Sobre o papel da terapia xenética:
http://www.terapiagenica.es/

viernes, 5 de marzo de 2010

Ciencia social e análise económico: estudos en homenaxe ao profesor Valentín Andrés Álvarez, 1978

Dentro deste libro, só imos falar de dous capítulos: De cómo deixei de ser Homo oeconomicus e A teoría da dependencia e o desenvolvemento rexional, pero antes convén aclarar o concepto de “Homo oeconomicus”.

O Homo oeconomicus é unha representación imaxinaria do ser humano, segundo a cal este se comportaría de xeito perfectamente racional ante estímulos económicos. As críticas que recibe o uso desta modelización por irreal, fan referencia a que o ser humano non se comporta de xeito absolutamente racional, polo que, segundo este razoamento, os modelos económicos non serían capaces de explicar e predicir o comportamento da economía.

Este concepto é empregado pola escola neoclásica, a cal ofrece un enfoque económico baseado na análise marxinalista ou da utilidade marxinal –utilidade ou satisfacción que brinda a un axente económico un ben por cada dose adicional que este consuma- e no equilibrio da oferta e demanda; é dicir, no mercado.

O autor presenta unha visión crítica co feito de que se lle deixe o poder ao mercado, ao que tacha de corruptor, e se lle cedan as decisións ao diñeiro; en definitiva, pon en dúbida o sistema capitalista e presenta ao socialismo como unha oportunidade para o desenvolvemento.

No que o subdesenvolvemento se refire, culpa aos países desenvolvidos de cementar o seu progreso sobre a pobreza allea, a través dunha periferia dependente do centro; ademais, destaca que esa estrutura tamén se da no interior dos países, entre rexións do “mundo rico”, tratándose de casos máis complexos, posto que non contan co efecto fronteira do que se poden valer os países en vías de desenvolvemento á hora de adoptar estratexias.

Finalmente, faise fincapé na importancia que ten o camiñar cara un poder estatal que represente os intereses dos marxinados, así como cara un poder rexional igualmente representativo e con participación suficiente para poder defender o seus intereses.

Algunhas das ideas recollidas neste texto a cerca da rexión son comparables á filosofía do desenvolvemento local, quen tamén incide na relevancia do papel que os axentes locais deben ter neste tipo de procesos.

jueves, 4 de marzo de 2010

A importancia do sector da madeira

Na entrada anterior presentouse unha visión xeral do concello de Lourenzá, agora, dada a importancia que o sector representa a nivel municipal, faremos referencia á industria da madeira.

Antes de nada dicir que, segundo datos do Instituto Galego de Estatística, a superficie destinada a monte, no ano 1999, era de máis do 50% do total de hectáreas correspondentes a explotacións agrícolas, o que indica a importancia do mesmo. Previsiblemente esta porcentaxe tende a incrementarse polo progresivo abandono da agricultura e a gandería, xa que moitos dos espazos roturados antano foron repoboados nos últimos anos; sen embargo, non existen datos recentes que o confirmen.

Se prestamos atención ao volume de ocupados por sectores económicos, son os servizos os que presentan unha maior porcentaxe (37.3%), seguidos da agricultura (27.2%) e a industria (22.2%), a cal presenta unha cifra moi próxima e que se debe, fundamentalmente, a importancia da industria madeireira.

O concello conta con empresas que completan todo o ciclo de produción da madeira, dende a tala ata a súa conversión en mobles e outros útiles de madeira. Por unha banda, existen unhas 11 industrias da madeira destinadas ao serrado, cepillado, preparación industrial, á fabricación de estruturas e pezas para a construción e á fabricación de outras pezas; pola outra, hai tres fábricas de mobles, entre as que destaca Mobles Hermida S.A., pois é a empresa cun maior número de traballadores do concello -240 asalariados-. Tamén salientan os empresarios que compran e talan a madeira que logo se transformará na industria.

A abundancia e riqueza forestal da zona fai que se trate dun sector tradicional, pois a orixe de moitas desas empresas remóntase aos comezos do século XX, o que nos leva a afirmar que se trata dunha actividade que reforza o desenvolvemento local a través Saber-facer exposto en entradas anteriores.

Se a nivel municipal se trata dunha actividade fundamental, no eido autonómico está presente no Cluster da Madeira de Galicia, presidido por un empresario laurentino, e, como proba da súa relevancia, o Centro Tecnolóxico da Madeira ten previsto abrir unha oficina en Lourenzá.

jueves, 25 de febrero de 2010

Breve caracterización do Concello de Lourenzá

MEDIO FÍSICO
O Concello de Lourenzá, cunha superficie de 62,6 km2, sitúase ó nor-leste de Galicia, no Norte da provincia de Lugo e pertence á Mariña Central. Mapa 1

Topograficamente, caraterízase pola amplitude do seu val, de dirección SSE-NNO, o cal está rodeado de montañas de entre os 600 e os 700 metros.

Climaticamente, encádrase no dominio oceánico húmido, caracterizándose pola suavidade térmica, con temperaturas medias anuais en torno ós 13ºC, e unha alta humidade ambiental, con precipitacións entre 1.300 e 1.500mm. anuais.

MEDIO HUMANO
Demografía

Demograficamente, tal e como se pode ver no gráfico 1, Lourenzá caracterízase por unha continua perda de poboación que se remonta ós comezos do século XX e que segue nos nosos días, perdendo en pouco máis de cen anos a metade dos seus efectivos, pasando de 5.105 habitantes no ano1900 a 2.569 no ano 2008, tendo na actualidade unha densidade de poboación do 41, 04 hab./km2.


Para ter unha imaxe algo máis clara das características demográficas deste municipio é preciso observar os indicadores que se presentan na táboa 1, e que, fundamentalmente, poñen de manifesto o forte envellecemento que está sufrindo Lourenzá, así como o destacado saldo vexetativo de signo negativo.



Poderíase pensar que o saldo vexetativo negativo é algo propio xa do século XXI ou, todo máis, de finais do XX; sen embargo, este fenómeno vense dando dende 1975 como mínimo, pois carecemos de datos anteriores para esta variable. Gráfico 2


Por outra banda, o saldo migratorio do ano 2008, para o que o dato da táboa 1 é cero, cabe analizalo algo máis polo miúdo, pois o balance foi de 79 emigrantes e outros tantos inmigrantes, o que indica que estamos ante un concello migratoriamente dinámico; ademais, se nos fixamos no gráfico 3, vemos que a evolución deste indicador foi moi variable ó longo da derradeira década do século XX e da primeira do XXI e, de dispor de datos anteriores, seguramente seguirían un patrón de comportamento similar, a non ser en momentos históricos puntuais, primeiro caracterizados pola emigración masiva a América e, máis tarde, polos fluxos cara Europa Central.


Socioeconomía
Á espera de datos máis recentes e partindo dos indicadores do 2001, podemos ver que a taxa de actividade non chega ó 50%, sendo maior en homes que en mulleres, ó igual que lle pasa á taxa de paro, que ten unha porcentaxe do 6,8%. Táboa 2

Ata a entrada de España na Unión Europea e a consecuente adopción da normativa da Política Agraria Común, Lourenzá era un municipio fundamentalmente gandeiro, con agricultura especializada en cultivos para o gando, e que comezaba a modernizarse, pero, pouco a pouco, as perspectivas depositadas no sector primario fóronse truncando, deixando paso a unha economía máis terciarizada.

No ano 2001, a maior porcentaxe de ocupados rexistrábana os servizos cun 37,3%; sen embargo, a agricultura aínda ocupaba o segundo lugar cun 27,7%, seguida da industria e a construción. Táboa2

A alta porcentaxe de ocupados que no ano 2001 conserva a agricultura débese a dúas razóns fundamentais. A primeira trátase dun proceso de adaptación, xa que as grandes explotacións gandeiras que conseguiron modernizarse e mecanizarse, facéndose competitivas, de momento, foron quen de superar os atrancos impostos pola P.A.C.; a segunda, trátase máis ben dun proceso de transformación, pois todas aquelas explotación tradicionais tiveron que abandonar a gandería e buscar unha nova forma de aproveitamento da terra, neste caso a faba.

O papel da muller destaca nos servizos, onde se dedica fundamentalmente á atención social e ó pequeno comercio, pero é na agricultura de hoxe onde se fai imprescindible. Se ben as explotacións gandeiras especializadas na produción láctea están encabezadas por varóns, as mulleres están á fronte das agrícolas produtoras de fabas.

Tanto a industria coma construción, son sectores masculinos por excelencia. Dentro do primeiro destacan os serradoiros, a fabricación de mobles e a industria extractiva, sendo nesta última onde se coloca, maiormente, a man de obra inmigrante, posto que as mulleres chegadas de fora son poucas e non sempre forman parte da poboación activa.
Noutro senso, hai que mencionar o turismo de paso, atraído polo Camiño de Santiago, a Ruta Pardo de Cela, o Mosteiro de San Salvador e outras representacións de arquitectura civil coma o Pazo de Tovar, pero tamén cabe salientar o auxe do turismo rural, máis relacionado coa paisaxe e a tranquilidade da zona, así coma coa proximidade ás praias mariñáns.
A sona que cobrou a Faba de Lourenzá e, sobre todo, a Festa da Faba, puxeron en marcha iniciativas municipais como a da “Ruta da Faba”, que transcorre por entre o val no que se cultiva esta leguminosa e onde os visitantes se poden achegar ás casas dos particulares a adquirir fabas; ademais, tamén se abriu un Centro de Interpretación da Faba, este con financiamento europeo, destinado á promoción do concello e da leguminosa.

viernes, 19 de febrero de 2010

A Sociedade Rede, Manuel Castells

A Sociedade Rede é 1º volumen da triloxía A Era da Información do sociólogo Manuel Castells, a cal da conta dos efectos fundamentais da tecnoloxía da información no mundo contemporáneo.
Coa finalidade de analizar os efectos sociais das tecnoloxías da información, Castells fai un percorrido polos comezos e avances das novas tecnoloxías dende a súa orixe, alá pola década dos anos 70 do século XX.
Tomando como referencia a definición de tecnoloxía como “o uso do coñecemento científico para especificar xeitos de facer cousas de maneira reproducible” destácanse diferentes áreas no que ao campo das tecnoloxías da información e refire: a microelectrónica, a informática, as telecomunicacións/televisión/radio/optoelectrónica e a enxeñería xenética; todas elas crean un campo tecnolóxico onde a información se xera, almacena, recobra e transmite, ó tempo que levan á creación de Internet, considerado hoxe como o medio tecnolóxico máis revolucionario na Era da Información.
As principais características desta revolución son a rapidez coa que se difunde por todo o mundo e a aplicación do coñecemento nun círculo de retroalimentación acumulativa, onde o home pode ser usuario e creador ó mesmo tempo, o que implica que o papel social do home se reformule, xa non é só un elemento da cadea de produción, senón que vai ser capaz de producir por el mesmo.
Un aspecto salientable da tecnoloxía da información é que non chega de igual xeito a tódalas áreas do mundo, xa que a súa difusión é selectiva, o que da lugar a desigualdade social, tanto internacional como local.
Segundo Castells, a partir de 1970 as sociedades convértense en post-industriais e prodúcese unha reestructuración económica e tecnolóxica que conleva unha reducción do emprego industrial en todos os países, aínda que desigualmente; deste xeito, serán os países capitalista máis desenvoltos os que rexistren unha maior taxa de emprego baseado no procesamento da información.
Por outra banda, está a preocupación polo desemprego ante a automatización das novas tecnoloxías; sen embargo, son os países máis informacionalizados como Estados Unidos ou Xapón, os que teñen unha menor taxa de desemprego e unha maior creación de postos laborais nas últimas décadas en comparación con países europeos, sendo no sector servicios onde máis aumentou o emprego. En relación a esto, destaca o feito de que a sociedade informacional non destrúe emprego senón que despraza traballadores a outros sectores e crea postos máis flexibles, ó tempo que rompe cos modelos tradicionais de emprego; polo tanto, Castells atribúe as altas taxas de desemprego a factores como as políticas económicas e a estructura institucional de cada país, así como á incorporación masiva da muller ó mundo laboral nos últimos 30 anos.
Noutra orde de cousas atopamos do termo de “cidade global”. Esta designación non se refire a un lugar concreto, senón a un proceso, onde centros de produción e consumo de servicios avanzados e as súas sociedades locais se conectan nunha rede global que depende dos fluxos de información.
Tendo en conta o anterior, existe unha organización xerárquica ó redor dos principais centros que manteñen o poder informacional: Nova York, Londres e Tokio; a partir de aí repártense distintos centros importantes en distinta áreas e de caracter máis rexional ou local.
O proceso de produción establécese en diferentes emplezamentos, manténdose unido polas conexións de telecomunicacións, e require man de obra específica, polo que na localización do espacio industrial téñense en conta factores económicos e sociais. Neste senso, obsérvase unha descentralización da produción, producíndose unha rutura entre proximidade espacial e realización de actividades cotidianas; sen embargo, segundo Castells, esto non conlevaría á desapariación das cidades, senón á transformación urbana de cada unha delas, en función dos eu contexto histórico-social e cultural. Coa sociedade informacional non só cambia o traballo na súa dimensión xeográfica, senón tamén dende o punto de vista espacial, aquí é destacable o papel do teletraballo.
A xeito de resumo, o que A Sociedade Rede plantexa é unha reestructuración social en tódolos seus ámbitos, xerada polo xurdimento das novas tecnoloxías que transforman o xeito de vida existente ata a actualidade a un ritmo nunca visto.

Finalmente, cabe salientar o que se pode extraer do texto de Castells en relación ó concello de Lourenzá. Posiblemente, a idea máis relevante sexa a da “desigualdade” xerada por unha difusión selectiva da tecnoloxía, posto que este municipio se destaca polo seu caracter rural, o envellecemento poboacional e o afastamento dun centro importante, o que supón desvantaxe á hora de sumarse á Era da Información e retrasa a reestructuración social a tódolos niveis.